اصول و ضوابط طراحی در موزه ها

مکانی که موزه در آن واقع می شود اهمیت فراوان دارد و باید دارای امتیازات خاصی باشد. از جمله اینکه موزه باید در جایی از شهر قرار گیرد که دسترسی به آن برای همگان آسان بوده و از سوی دیگر به سبب خصلت فرهنگی آن بهتر است که در کنار کتابخانه ها، مدارس، دانشگاه ها و سایر مراکز فرهنگی واقع شود تا افرادی که در موسسات یاد شده رفت و آمد دارند بتوانند از موزه نیز استفاده نمایند.

مسلم است که نه تنها شکل ظاهری موزه بلکه تزئینات داخلی آن نیز باید با روش های معماری معمول در جامعه کاملا مطابقت داشته باشد و درعین حال ساختمان موزه باید در بر گیرنده جنبه هایی از هنر و تاریخ جامعه نیز باشد،

از نقطه نظر عملکرد ، فضای موزه را می توان به چهار دسته زیر تقسیم کرد :

الف – گالری های نمایش دائم و موقت ، دفتر تهیه و جمع آوری آثار و سایر فضاهای مربوط به نمایش مجموعه ها.

ب – فضاهای اطلاعات و خدماتی علمی و هنری شامل سالن های سخنرانی و نمایش فیلم، کتابخانه، آرشیو، کلاس های آموزشی.

ج – فضاهای مربوط به نگه داری و مرمت آثار ، شامل کارگاه ها ، آزمایشگاه های تحقیقاتی ، انبارها و نظایر آن.

د – فضاهای اداری و خدمات رفاهی و تفریحی ، شامل ورودی ، دفاتر اداری و خدمات ، رستوران، چایخانه، کتاب فروشی و غیره.

در طراحی گالری ، اتاق هایی که دارای ابعادی برابر باشند ، بیش از حد یکنواخت می شوند. با ایجاد تنوع و تناسب در ابعاد و همچنین با بکار بردن رنگ های متنوع بر دیوارها و کف پوش ها می توان انگیزه های ناخودآگاه را در جلب نظر بازدید کننده به وجود آورد. همچنین طراحی فضاها در یک خط مستقیم باعث یکنواختی می شود ، بنابراین پیشنهاد می شود که پنجره ای در برابر درب قرار نگیرد. زیرا بازدید کننده به محض ورود دچار خیرگی چشم خواهد شد. در خصوص شکل و اندازه اتاق ها، برای جلب توجه همگان باید وسعت آن ها مختلف و متناسب با ابعاد نمایشگاه باشد. ابعاد اتاق ها باید متناسب با سیستم نورپردازی نیز باشد. نورپردازی سقفی تنوع بیشتری را داراست ، زیرا همواره می توان روشنایی را متناسب با اندازه اتاق تنظیم کرد. نورپردازی جانبی ، مناسب فضاهای کم عمق است. دیوارهای این فضاها باید با منبع نور تشکیل یک زاویه قائمه را بدهند. یکی از مهم ترین مسائل در طراحی معماری موزه ، سوق دادن معماری به سمت معماری پایدار است. بدین معنی که طراحی معماری و استفاده از تکنولوژیهای جدید در جهت استفاده هر چه بهتر از انرژی و هدر دادن هر چه کمتر آن است. فناوری های نوین ساختمانی مانند صفحات جذب انرژی خورشید و یا سیستم های جدید بازیافت آب در تاسیسات ساختمان ها و یا استفاده از عایق های حرارتی همگی ابزاری در دست معماران برای نزدیک شدن به ایجاد معماری پایدار هستند.

مسیر تالارهای نمایش باید به نحوی طراحی شوند که بازدید کنندگان بتوانند در آنها به راحتی گردش نمایند و اشیاء را از تمام جوانب مشاهده کنند ، لذا ایجاد مسیر و یا راه یک طرفه در تالار نمایش صحیح نیست. بهترین روش ایجاد فضای باز در تالارهای نمایش است تا بازدید کننده از بین این فضاها عبور کند و بتواند به دلخواه از هر قسظمت تالار به قسمت دیگر رفته ، پس از بازدید حتی قسمتی از مجموعه آثار، و نه لزوما کل آنها ، از تالار موزه خارج شود.

سکویی است که اشیاء را به صورت 360 درجه نمایش می دهد و باعث می شود که قرارگیری و جهت گیری در گالری انعطاف پذیر شود. با سازه ی قوی تر می توانند اشیایی تا هزاران کیلوگرم را حمایت کنند. دسترسی به سخت افزار امنیتی و اتاقک مراقبت رطوبت و … می تواند از طریق پایه پایین آن صورت گیرد. در عین حال توجه به ضوابط پیشنهادی نگهداری آثار در فضاهای داخلی گالری موزه از دیدگاه ایکوم (شورای بین المللی موزه ها) بسیار مهم است.

طبق مطالعات انجام شده، پرتو مادون قرمز به واسطه عکس العمل شیمیایی و بالا بردن درجه حرارت برای اشیای موزه مضر است. پرتوهای ماوراء بنفش هم که دارای طول موج کوتاه و انرژی زیاد است، اثر فوتوشیمیایی زیادی دارد که باعث فرسودگی مواد عالی می شوند.

از نتیجه گیری تحقیقاتی که پیرامون فرسودگی اثر پرتو نور و انرژی انجام گرفته، چنین بر می آید که عوامل ذیل تاثیر گذارند :

1)حساسیت مواد در مقابل نور. 2 )شدت پرتوهای ساطع شده. 3 )بی حفاظ بودن قسمت اشیاء. 4 )فعالیت شیمیایی ناشی از وجود طیف های موجود در پرتوی نور با طول موج های مختلف.